جامعه عشایری ایران با قدمتی تاریخی و نقشی مؤثر در اقتصاد، تولید و حفاظت از زیست‌بوم کشور، همواره با محدودیت‌های دسترسی به خدمات زیربنایی مواجه بوده است.
پراکندگی جغرافیایی و کوچ‌نشینی، بسیاری از سرویس‌های عمومی از جمله حمل‌ونقل، ارتباطات و تجارت را به چالشی جدی تبدیل کرده است.
در این میان، اجرای طرح خدمات پست عشایری شرکت ملی پست در ماه های اخیر، مبتنی بر کدپستی پویا، شبکه جمع‌آوری و تحویل مرسولات و فراهم نمودن زیرساخت تجارت الکترونیک، توانسته است فاصله تاریخی میان این جامعه و خدمات رسمی کشور را کاهش دهد.
باید توجه داشت مشکل اصلی ارائه خدمات به عشایر، نبود نشانی ثابت و امکان تخصیص کدپستی سنتی بود. اما کدپستی پویا این چالش را به شکلی بنیادی حل کرده است. در این روش با تکیه بر موقعیت‌یابی جغرافیایی و ثبت نقاط استقرار فصلی (ییلاق، میان‌راه و قشلاق)، یک هویت مکانی شناور برای هر خانوار یا طایفه ایجاد می شود و یک کارت حاوی کدپستی در سه نقطه فوق برای هر خانوار تعریف و اختصاص می‌یابد.
اگر چه شبکه خطوط و نظام توزیع پستی به صورت استانی تعریف شده است، با این حال هر گیرنده مرسوله می‌تواند با اعلام کدپستی محل استقرار خود به فرستنده یا فروشگاه‌های آنلاین، مکان دقیق تحویل بسته خود را مشخص نماید. این سازوکار امکان ارسال و دریافت مرسولات، بهره‌مندی از خدمات دولتی و حضور فعال در فضای تجارت الکترونیک را فراهم ساخته و در عین حال، اطلاعات دقیق‌تری برای برنامه‌ریزی‌های ملی در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار می‌دهد.
نتیجه این اقدام تحویل مرسولات در هر مقطع از کوچ، کاهش هزینه و زمان رفت‌وآمد عشایر، ایجاد فرصت‌های شغلی محلی، و اتصال پایدار به شبکه ملی ارتباطات فیزیکی است.
به علاوه ، عشایر تولیدکنندگان مهم محصولات دامی، صنایع‌دستی و فرآورده‌های ارگانیک‌ هستند؛ اما محدودیت دسترسی به بازار همیشه مانع بهره‌وری کامل از ظرفیت اقتصادی آنان بوده است.
اما با هم‌افزایی خدمات پستی و سامانه‌های تجارت الکترونیک، هر تولیدکننده عشایری امکان فروش مستقیم محصولات خود به سراسر کشور را پیدا کرده است به گونه ای که فرآیند بسته‌بندی، ارسال و تحویل بسته‌ها به صورت استاندارد انجام می‌شود و سهم عشایر در اقتصاد دیجیتال افزایش می‌یابد.
این تحول علاوه بر تقویت درآمد خانوارها، می‌تواند نقش مهمی در کاهش مهاجرت اجباری، حفظ سبک زندگی سنتی و افزایش پایداری اجتماعی–اقتصادی داشته باشد.
درنهایت باید گفت خدمات پست عشایری در ایران را می‌توان همچون یک نوآوری اجتماعی برای اتصال مناطق دورافتاده به خدمات پایه، بازارها و منابع مالی دانست. با تشکل‌های محلی و استفاده از فناوری‌های ساده و کم‌هزینه، این سیستم امکان ارسال و توزیع بسته‌ها، ارائه اطلاعات بازار به دامداران و عشایر، دسترسی به خدمات بانکی خرد و آموزش‌های بهداشتی و دامداری را فراهم می‌کند و از طریق مدل‌های مشارکتی و صندوق‌های محلی پایداری مالی می‌یابد.
به علاوه ، این طرح می‌تواند امنیت غذایی و معیشت خانوارهای عشایری را تقویت کرده، اشتغال محلی را توسعه دهد و از طریق تقویت ارتباطات بازار، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و بهبود ثبت داده‌ها به افزایش شفافیت مالی و پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه کمک کند؛ هرچند برای موفقیت به زیرساخت‌های پایه مانند اینترنت پایدار، همکاری منسجم با نهادهای دولتی و خصوصی و پذیرش فرهنگی جامعه عشایری و حفاظت از حریم خصوصی نیاز است.
مکانیزم خدمات پست عشایری مبتنی بر کدپستی پویا و تجارت الکترونیک، نمونه‌ای موفق از تلفیق فناوری، برنامه‌ریزی و عدالت اجتماعی است.
این طرح توانسته است ضمن تقویت ارتباطات و ایجاد دسترسی پایدار، ظرفیت‌های اقتصادی عشایر را فعال کند و الگویی نو برای ارائه خدمات به جوامع مشابه در سطح بین‌المللی ارائه دهد.
کسب جایزه نوآوری در رویداد ۲۰۲۵ اتحادیه پستی آسیا و اقیانوسیه (APPU)  نیز تأییدی بر این واقعیت است که نوآوری وقتی ارزشمند است که اثر ملموس بر زندگی مردم بگذارد و پست عشایری در همین مسیر قدم برداشته است.
صالح آچاک، دستیار مدیرعامل شرکت ملی پست